Zioła i przyprawy to prawdziwe bogactwo smaków i aromatów. Pochodzą z różnych zakątków świata, mają swoje charakterystyczne właściwości, dzięki czemu każde z nich nadaje inny ton potrawom. Liście, korzenie, kwiatostany, owoce – to właśnie te elementy roślin przyprawowych przesądzają o niezastąpionych aromatach, które goszczą w naszych kuchniach i w restauracjach. Niektóre zioła i przyprawy doskonale komponują się z mięsami czerwonymi, inne z białymi, jeszcze inne z rybami czy owocami morza, a kolejne z kapustą lub fasolą. Można by tak wymieniać bez końca. Takich specyficznych połączeń jest mnóstwo. A z czym najlepiej komponuje się znakomita, aczkolwiek niezbyt popularna w Polsce przyprawa, jaką jest kolendra? To aromatyczne zioło o ostro-świeżym smaku stosowane jest przede wszystkim w kuchni azjatyckiej.
Kolendrę chętnie dodaje się do dań tworzonych na bazie owoców morza, do potraw z ryb, również do niektórych zup, do sałatek warzywnych. Liście kolendry często stosuje się również jako element dekoracyjny potraw, natomiast sproszkowane ziarno kolendry stosuje się jako jeden ze składników mieszanek przyprawowych, na przykład popularnego curry. Kolendra to jednak nie tylko walory smakowe, a również właściwości lecznicze. Ogólnie rzecz biorąc, jest to bardzo ciekawa roślina, którą można wykorzystać na wiele sposobów. Warto więc przyjrzeć się jej bliżej.
Właściwości kolendry
Kolendra to oczywiście w pierwszym rzędzie właściwości smakowe, co ma odzwierciedlenie w jej częstej obecności w świecie kulinariów. Liście kolendry nadają potrawom ostrego, charakterystycznego smaku i orzeźwiającego zapachu. Natomiast owoce kolendry dodają daniom tonu korzennego, pikantnego, z lekką nutą cytrusową.
Przypatrując się właściwościom kolendry, nie sposób nie wspomnieć także o jej doskonałym działaniu na układ trawienny. Owoce tej rośliny w znacznym stopniu przyczyniają się do łagodzenia, albo całkowitego likwidowania, skurczów mięśni przewodu pokarmowego, przywracają prawidłową perystaltykę jelit oraz działają wiatropędnie i moczopędnie. Ponadto, kolendra przyspiesza proces trawienia, dzięki temu, ze stymuluje wytwarzanie soku żołądkowego. Roślina ta jest także pomocna przy kłopotach z wypróżnianiem, ponieważ wykazuje lekkie działanie przeczyszczające. Kolendra ma także właściwości wpływające pobudzająco na łaknienie.
Co do innych właściwości leczniczych, dzięki występującym w kolendrze licznym olejkom eterycznym, wykazuje ona działanie przeciwzapalne, antybakteryjne i przeciwwirusowe. Natomiast dzięki zawartym w kolendrze kwasom tłuszczowym, roślina ta przyczynia się do obniżania poziomu cholesterolu. Kolendra posiada także cenne przeciwutleniacze. Na koniec warto wspomnieć o uspokajających właściwościach owoców tej rośliny.
Kolendra pomaga w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, w niedokwaśności, przy zaparciach, wzdęciach oraz kolce jelitowej.
Zastosowanie kolendry
Jeżeli chodzi o zastosowanie w kuchni, kolendra jest bardzo uniwersalną przyprawą, stosowaną zarówno w formie świeżej, wtedy wykorzystuje się liście tej rośliny, jak i sproszkowanej – są to jej zmielone ziarna. Nieco rzadziej stosuje się liście w formie suszonej oraz całe ziarna kolendry. Kuchnia azjatycka to mnóstwo receptur, w których to właśnie kolendra spełnia ważną rolę. Dania tajskie, indyjskie, chińskie, wietnamskie – wszędzie tu kolendra gra pierwsze skrzypce, jeśli chodzi o wykorzystywane zioła i przyprawy. Kolendra to doskonały dodatek do potraw z krewetek, krabów, do niektórych ryb, na przykład łososia, tuńczyka, węgorza. Znakomicie harmonizuje z roślinami strączkowymi, dlatego też stosuje się ją do potraw z fasoli, grochu, ciecierzycy, soi, bobu, soczewicy, itp. Jeśli natomiast komuś znudził się smak gotowanych z samą solą warzyw, ziemniaków lub ryżu, szczypta kolendry dodana podczas gotowania lub smażenia będzie wielkim urozmaiceniem.
Kolendra doskonale sprawdza się też jako składnik następujących zup: fasolowej, ziemniaczanej, jarzynowej, marchewkowej. Przyprawiać kolendrą można mięsa, zarówno białe, jak kurczak, jak i czerwone, jak wieprzowina czy wołowina. Wykorzystuje się ją również do potraw z mięs mielonych, na przykład do pulpecików lub kotletów mielonych. Kolendra to także kapitalny dodatek do sosów, dipów, sals oraz do sałatek warzywnych. A jeśli ktoś samemu wytwarza takie kulinarne cuda, jak wędliny, pasztety, czy pieczywo, nuta kolendry może okazać się elementem przesądzającym o niepowtarzalnym smaku naszej autorskiej potrawy.
A jakie są inne, oprócz kulinarnego, zastosowania kolendry? Używa się jej leczniczo, w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, w niedokwaśności, przy zaparciach, wzdęciach, kolce jelitowej. Osoby mające problemy ze zbyt małym apetytem powinny skłonić się ku spożywaniu kolendry, ponieważ przywraca ona chęć do jedzenia. Kolendra ma również zastosowanie w leczeniu przeziębień, stanów zapalnych organizmu, na przykład dróg oddechowych lub skóry, a ze względu na zawarte w niej przeciwutleniacze, działa antynowotworowo.
Roślinę tę stosuje się w ziołolecznictwie, jako składnik mieszanek ziołowych między innymi na kłopoty trawienne, reumatyzm, dolegliwości stawów. Ze względu na zapach zaś, spore znaczenie ma olejek kolendrowy, który wykorzystywany jest w farmacji, kosmetyce, perfumerii, przemyśle spożywczym, tytoniowym i alkoholowym. Owoce kolendry są też pomocne przy stanach napięcia nerwowego, wykazują działanie odprężające.
Kolendra ze względu na zawarte w niej przeciwutleniacze, działa antynowotworowo.
Uprawa kolendry
Kolendra przywędrowała do Europu z Bliskiego Wschodu oraz wschodnich rejonów Morza Śródziemnego. Dziś uprawia się ją powszechnie niemal w bardzo wielu krajach, w tym także w Polsce. Kolendra to roślina jednoroczna, należąca do rodziny selerowatych. Sieje się ją wczesną wiosną, z nasion wprowadzanych prosto do gruntu, w rzędach co około 30-40 cm, na głębokość około 1,5 cm. Zbiory przeprowadza się w okolicach sierpnia. Gleba powinna być ciepła, lekka, sucha. Do uprawy kolendry wybiera się miejsca dobrze nasłonecznione. Pielęgnacja rosnącej kolendry polega na podlewaniu, usuwaniu chwastów oraz nawożeniu.
Kolendra przepisy kulinarne
Guacamole z kolendrą
- awokado,
- cytryna,
- pomidor,
- cebula,
- papryczka chili,
- mielony kminek,
- sól,
- pieprz,
- 2 łyżki posiekanej,
- świeżej kolendry.
Pomidora umyć, sparzyć, obrać, pokroić w kosteczkę. Cebulę obrać, pokroić w kosteczkę. Papryczkę przekroić wzdłuż, usunąć nasiona, pokroić. Awokado przekroić wzdłuż, usunąć pestki. Miąższ awokado wyjąć łyżeczką ze skórki i przełożyć do miseczki. Skropić sokiem z cytryny i rozgnieść. Dodać pomidora, cebulę, chili i posiekaną kolendrę. Doprawić kminkiem, solą, pieprzem. Wymieszać. Tak przyrządzone guacamole podawać z chipsami tortilla, z grzankami, jako pastę do smarowania pieczywa, albo w inny sposób, wedle uznania.
Klopsiki z kolendrą
- 50 dag mięsa mielonego drobiowego,
- 1 jajo,
- 2 posiekane dymki,
- łyżka przyprawy do mięsa mielonego,
- 2 łyżki bułki tartej,
- 3 szklanki mąki kukurydzianej,
- 1 szklanki oleju,
- 3 łyżki posiekanej kolendry,
- sól do smaku.
Mięso wymieszać z kolendrą, jajem, dymką, bułką tartą, przyprawą do mielonego, odrobiną soli. Formować niewielkie klopsiki, obtoczyć je w mące kukurydzianej, smażyć na oleju na złoty kolor. Podawać z grillowanymi warzywami, pieczonymi ziemniakami, ulubionym sosem, bądź zieloną sałatą, według uznania.
Łosoś w ziołach
- pęczek natki pietruszki,
- pęczek świeżych liści kolendry,
- łyżeczka chili,
- szczypta granulowanego czosnku,
- szczypta oregano,
- szczypta pieprzu,
- 3 łyżki oliwy,
- 4 filety łososia,
- sól.
Wszystkie składniki oprócz filetów zmiksować w blenderze. Łososia posolić, natrzeć przygotowaną wcześniej pastą ziołową. Włożyć na kilka godzin do lodówki. Po wyjęciu z lodówki ułożyć na rozgrzanym ruszcie lub patelni grillowej. Piec około 10 minut.
Zupa jogurtowa z kolendrą
- 500 ml wywaru z warzyw bądź bulionu drobiowego,
- 300 g ugotowanego ryżu,
- 250 g jogurtu naturalnego,
- sok z cytryny,
- sól,
- pieprz mielony,
- szczypta gałki muszkatołowej,
- duża szczypta kolendry,
- szczypta chili,
- pęczek mięty,
- ostra papryka do posypania.
Wywar lub bulion zmiksować z ryżem. Dodać jogurt, znów zmiksować. Dodać sok z cytryny, sól, pieprz, gałkę muszkatołową, chili i kolendrę. Miętę posiekać, dodać do zupy, zostawić kilka listków do dekoracji. Zupę włożyć do lodówki, dobrze schłodzić, wyjąć, przelać na talerze, udekorować miętą, na wierzch posypać papryką ostrą i podawać.
Wegetariański gulasz z kolendrą
- 50 dag pieczarek,
- kilka ząbków czosnku,
- 4 łyżki oleju, szczypta imbiru,
- łyżeczka mielonego kardamonu,
- 2 cebule,
- 300 ml bulionu warzywnego,
- 100 ml jogurtu naturalnego,
- szczypta mielonego jałowca,
- 2 łyżki posiekanej kolendry,
- 20 dag zielonego groszku,
- kilka łyżek maku,
- pół szklanki chudej śmietany,
- 2 łyżki siekanych migdałów,
- 2 łyżki posiekanej natki pietruszki,
- sól,
- pieprz do smaku.
Pieczarki umyć, obrać, pokroić w paski. Sparzyć, a następnie przelać zimną wodą. Osuszyć. Czosnek utrzeć z imbirem. Rozgrzać olej, wrzucić kardamon, po chwili dodać cebulę, moment smażyć, wlać bulion, podgrzewać. Jogurt wymieszać z kolendrą, jałowcem czosnkiem i imbirem. Wlać do bulionu, wymieszać, podgrzewać kilka minut. Dodać pieczarki, mak, groszek, dusić pod przykryciem kilka minut. Wlać śmietanę, wrzucić migdały, doprawić solą, pieprzem. Chwilę podgrzewać. Przełożyć na miseczki lub talerze, posypać natką pietruszki.
Smakowite masełko z papryką i kolendrą
- kostka masła,
- garść posiekanych liści kolendry,
- 1 papryka czerwona,
- skórka z limonki,
- 2 ząbki czosnku.
Posiekać drobniutko paprykę. Masło utrzeć z kolendrą, startą skórką limonki, przeciśniętym przez praskę czosnkiem. Doprawić według uznania solą, papryką ostrą. Schłodzić. Podawać np. z tostami.
Dorsz curry
- 4 filety z dorsza,
- sok z cytryny,
- 1 czerwona papryka,
- 1 zielona papryka,
- 1 por,
- 1 seler naciowy,
- 20 dag pieczarek,
- kawałek świeżego imbiru,
- 2 łyżki oleju,
- 2 łyżki przyprawy curry,
- szczypta kminu rzymskiego,
- pół łyżeczki sproszkowanej kolendry,
- chili,
- 2 łyżki mąki,
- szklanka wywaru warzywnego,
- łyżeczka miodu,
- sól,
- pieprz,
- 150 g jogurtu naturalnego.
Filety umyć, osuszyć, skropić sokiem z cytryny. Papryki umyć, usunąć gniazda nasienne, pokroić. Selera i pora umyć, pokroić. Pieczarki umyć, pokroić na plasterki. Imbir obrać, posiekać drobniutko. Na patelni rozgrzać olej, przez moment smażyć na nim curry, kolendrę, kmin, chili i imbir. Dodać warzywa, dusić chwilę, oprószyć mąką. Dodać wywar warzywny, dusić około 10 minut, od czasu, do czasu mieszając. Ryby posolić, posypać pieprzem, skropić sokiem z cytryny, dodać do warzyw, kładąc je na wierzchu. Patelnię przykryć. Dusić całość kilka minut. Następnie dorsza zdjąć, włożyć na moment do ciepłego piekarnika. Do warzyw dodać jogurt, wymieszać. Dodać odrobinę miodu, pieprz, sól do smaku. Rybę wyjąć z piekarnika. Podawać z ryżem.