Borówki – właściwości zdrowotne

Borówki – właściwości zdrowotne
fot. Brian A Jackson/Shutterstock

Borówka to roślina obejmująca około 130 gatunków, z których większość stanowi źródło smacznych owoców jagodowych, obfitujących w składniki odżywcze. Posiadają one zbliżony skład chemiczny, ale mają inne właściwości lecznicze oraz smak.

Borówka brusznica

Borówka brusznica jest stosowana w medycynie ludowej jako lek przeciw biegunkom, nieżytom żołądka i jelit, a także brakowi apetytu. Świeże owoce służą do sporządzania okładów na oparzenia. Z suszonych owoców sporządza się odwar stosowany przy stanach zapalnych nerek i pęcherza, przeziębieniu, grypie, anginie, zapaleniu płuc lub oskrzeli, a oprócz tego pomocniczo w leczeniu gruźlicy. W związku z prozdrowotnymi właściwościami borówki brusznicy prowadzono liczne badania. Dzięki nim udało się potwierdzić m.in. skuteczność tych owoców przy zwalczaniu gorączki i bólu. Owoce brusznicy zawierają dużo witaminy C (18 mg/100g), a także karotenoidów: 3,6 µg/g suchej masy luteiny oraz 2 µg/g suchej masy beta-karotenu. Oprócz tych związków w skład owoców wchodzą pektyny, kwasy organiczne (głównie benzoesowy) oraz związki polifenolowe: flawany, procyjanidyny, kwas cynamonowy, trans-resweratrol i kwas p-kumarowy. To właśnie te składniki decydują w głównej mierze o właściwościach leczniczych borówki brusznicy.

Borówka czernica

Owoce borówki czernicy są zasobne w cukry, prowitaminę A, witaminy z grupy B, witaminę C, pektyny oraz kwasy organiczne m.in. bursztynowy i cytrynowy. Wykazują działanie przeciwzapalne, bakteriobójcze oraz przeciwmiażdżycowe. Stosowane są przy anemii i krwotokach. Najważniejszym składnikiem czarnych jagód są związki fenolowe (30 mg/g suchej masy), a przede wszystkim kwasy fenolowe, np. kwas p-kumarowy, hydroksykawowy i 3,4-dimetoksycynamonowy oraz antocyjany takie jak malwidyna i delfinidyna. Silne funkcje zdrowotne borówki czernicy są skorelowane właśnie z wysoką zawartością barwników antocyjanowych. Spożywanie czarnych jagód pomaga w leczeniu chorób układu krążenia oraz utrzymaniu normalnej przepuszczalności naczyń krwionośnych. Borówka czernica poprawia kondycję naczyń w siatkówce oka. Podczas II wojny światowej była podawana pilotom jako środek poprawiający zdolność widzenia w nocy. Borówka czernica to jeden z najstarszych leków północnej Europy. Stosowano ją przy schorzeniach wątroby, do usuwania kamieni z dróg moczowych, jako lekarstwo w chorobach jelitowych, durze brzusznym, zakażeniach jamy ustnej i skóry, reumatyzmie, czerwonce, szkorbucie oraz jako bazę do syropów na kaszel. Ze świeżych przetartych jagód wykonywano okłady stosowane przy wysypkach, oparzeniach i liszajach. Ze względu na obecność substancji działającej podobnie do insuliny, czarna jagoda jest wskazana również dla osób z cukrzycą, ponieważ obniża poziom cukru we krwi.

Borówka wysoka

Borówka wysoka ma dużą wartość odżywczą i jest bogata w substancje biologicznie aktywne, podobnie jak borówka czernica. Zawiera dużo cukrów, kwasów, soli mineralnych (żelazo, fosfor, wapń), pektyn i witamin (B1, B2, PP, C, prowitamina A). Jest to roślina uprawna, dlatego też możliwe jest wyhodowanie lub zwiększenie produkcji odmian, charakteryzujących się zasobnością w związki o charakterze prozdrowotnym. Badania wykazały, że poszczególne odmiany różnią się aktywnością przeciwutleniającą, wynikającą z odmiennego składu frakcji antocyjanowej, a także różnych czynników środowiskowych i agrotechnicznych. Wraz ze zmniejszaniem się średnicy owoców wzrasta pojemność przeciwutleniająca, wynikająca z dużej zawartości flawonoidów i antocyjanów zgromadzonych przede wszystkim w skórce. Oznacza to, że owoce mniejsze, mniej atrakcyjne dla konsumenta, mogą być przeznaczane na przetwory, które można zaliczyć do produktów o wysokich wartościach prozdrowotnych. Zawartość antocyjanów w owocach borówki amerykańskiej waha się w szerokim zakresie od 25 do 495 mg/100 g. Owoce te zawierają aż 14 różnych antocyjanów, które są monoglikozydami m.in. malwidyny, delfinidyny, cyjanidyny czy peonidyny. Jednym ze sposobów wyrażania właściwości przeciwutleniających są jednostki ORAC (Oxygen Radical Absorbance Capacity, czyli zdolność absorpcji rodników tlenowych). Dawka antyoksydantów uznawana za optymalną to 5000-5500 jednostek ORAC. Dla borówki amerykańskiej ORAC wynosi 6000-9000 i dlatego spożycie jej owoców łagodzi skutki oksydatywnego stresu, chroni przed chorobami serca i zmniejsza poziom złego cholesterolu. Ponadto jagody borówki są stosowane w postaci ekstraktów w środkach wpływających kojąco na zmęczone oczy.

Tagi: borówki